CEREBELLAIRE ABIOTROPHY (CA) BIJ ARABISCHE VOLBLOEDPAARDEN

door Gideon Reisel  

Met de recente publicatie van het CA dragerschap van een aantal zeer invloedrijke hengsten, kampioenenverervers en internationale showwinnaars waaronder Marajj (Marwan Al Shaqab x RGA Kouress) en WH Justice (Magnum Psyche x Vona Sher Renea) is CA in één klap in het middelpunt van de belangstelling gekomen.

WAT IS CA

Cerebellaire Abiotrophie (CA), is een aandoening waarbij “Purkinje” cellen in de kleine hersenen, die de coördinatie beïnvloeden, afsterven en permanent verloren gaan. Met een ondermaatse hoeveelheid Purkinje cellen verliest het paard het vermogen om bewegingen subtiel te starten en te remmen. Het gevolg is tremoren, een zeer fijne, meestal ritmische beving of trilling van de bewegingsspieren, bij opstarten en stoppen en overdreven uitvoering van de bewegingen zelf, waardoor evenwicht en coördinatie bemoeilijkt worden. In de meeste gevallen beginnen de cellen, kort nadat het dier is geboren is, al af te sterven maar meestal openbaren de eerste verschijnselen zich pas wanneer het veulen rond de zes maanden oud is. In een klein aantal gevallen verloopt het ziektebeeld geleidelijker en is het dier veel ouder alvorens de eigenaar of verzorger iets afwijkends opvalt. Onderzoek naar CA loopt al sinds 1967 en wordt na verschillende praktijkonderzoeken beschouwd als autosomaal recessieve verervend, waarover later in dit artikel meer.

WAT ZIJN DE VERSCHIJNSELEN

Getroffen paarden worden ogenschijnlijk gezond geboren, zonder klinische afwijkingen maar op klein aantal uitzonderingen na, worden tussen zes weken en achttien maanden na de geboorte de meest voorkomende verschijnselen van CA waargenomen:

–   Hoofd tremor, zonder dat de hals of het lichaam meedoet, met name merkbaar als het dier geconcentreerd of op iets gefocust is (wat vroeger het “schuddebollen” werd genoemd)

–   Tremoren van de spieren vooral bij bij het starten van een beweging (intentie-tremoren)

–   Ontbreken van een normale knipperreactie van het oog, hoewel ze heel goed kunnen zien

–   Een onhandige, overdreven hoge voorbeenactie, wat vooral bij het lopen over een obstakel tot uiting komt

–   Steigeren en vervolgens de balans op de achterbenen verliezen en (om)vallen

–   Atactische gangen en een wijde stand van de (voor)benen om makkelijker balans te houden

WAAROM WORDEN SOMMIGE CA LIJDERS FOUTIEF GEDIAGNOSTISEERD

Vaak zullen deze paarden op jonge leeftijd een onhandig ongelukje krijgen, vallen of hun hoofd stoten. Omdat er dan soms nog geen overduidelijke verschijnselen zijn van CA, wordt het ongelukje vaak als de oorzaak gezien van het probleem. Een CA lijder heeft slechte controle over het uitvoeren van bewegingen en heeft moeite met het beoordelen van de afstand tot een object. Ze schrikken vaak snel en lijken soms paniekerig of hyperactief. Wanneer het paard opgroeit in een bekende omgeving, kan hij zich aanpassen aan die omgeving en zijn eigen beperkingen, wat valse tekenen van verbetering zijn. Verandering van omgeving zal snel leiden tot nieuwe ongelukjes. Paarden met CA worden ook vaak gemisdiagnostiseerd als ‘Wobblers’, wat echter een aandoening is van het ruggenmerg is en niet van de kleine hersenen. Hoewel de klinische verschijnselen zeer typisch zijn, is de enige doorslaggevende bevestiging voor een diagnose van CA, een hersenautopsie na euthanasie.

GENETISCH ONDERZOEK

Met de bevestiging van een autosomaal recessive vererving is de volgende stap het vinden van de mutatie om dieren te kunnen identificeren als vrij, drager of lijder van CA.

Heeft een paard één gemuteerde (CA) gen, dan is dit dier een “drager” maar zal daar niets van merken. Op het bijbehorende chromosoom ligt immers een ‘gezond’ gen dat dominant is.

De “CA Drager” is dus normaal en gezond, maar draagt wel de genmutatie.

De “CA Lijder” heeft van beide ouders het gemuteerde gen geërfd en heeft dus twee gemuteerde (CA) genen. Een CA lijder zal na verloop van tijd in meer of mindere mate voldoen aan het klinische beeld van een Cerebellaire Abiotrofie. Het overgrote deel wordt voor het eerste levensjaar geëuthanaseerd.

Een uitgebreid onderzoek naar identificatie van het defecte gen ten behoeve van een directe DNA-test is afgerond aan het UC Davis Veterinary Genetics Laboratory (VGL) in de Verenigde Staten.

Dit onderzoek startte al in 1985 door wijlen Dr. Ann T. Bowling, bekend auteur en geneticus. Vervolgens hebben Dr. Cecilia Penedo en haar assistent Leah Brault recent het chromosoom, waar het gemuteerde gen gelocaliseerd is, geïdentificeerd en hebben in den beginne een indirecte Marker Scanning Test voor Cerebellaire Abiotrophy in de praktijk gebracht. Deze test was gebaseerd op bewezen gevallen van CA lijderschap. Tot op heden is de nauwkeurigheid van deze indirecte test hoog gebleken. Inmiddels is er een directe test op basis van de causale mutatie ontwikkeld.  Met ontdekken van deze directe CA mutatie-test krijgen de fokkers van Arabische Volbloepaarden nu een wapen in handen in de strijd tegen deze erfelijke aandoening door verantwoorde keuzes te maken in de combinatie van ouderdieren.

Ter illustratie hieronder een uitleg van de de verschillende mogelijke combinaties en de statistisch mogelijke uitkomsten bij autosomaal recessieve vererving:

Mogelijke status van CA:

N/N = Normaal of Vrij

N/CA = Drager

CA/CA = Lijder

Mogelijke combinaties en statistisch mogelijke uitkomsten:

OUDERDIEREN				NAKOMELINGEN
				N/N	N/CA	CA/CA
N/N	x	N/N	=	100%	–	–
N/N	x	N/CA	=	50%	50%	–
N/CA	x	N/CA	=	25%	50%	25%
N/N	x	CA/CA	=	–	100%	–
N/CA	x	CA/CA	=	–	50%	50%
CA/CA	x	CA/CA	=	–	–	100%

Via het AVS kan de CA test worden aangevraagd. Deze test kan dan worden uitgevoerd op basis van reeds bekend DNA materiaal, waarop in het verleden het ouderschap van een dier is bepaald . Alleen een uitslag van stalen waar ook de identiteit van het paard op is bepaald zal worden erkend door het stamboek. Deze identificatie is achteraf altijd nog mogelijk, indien gewenst.

Uiteraard heeft ook het AVS bestuur een standpunt ingenomen ten aanzien van CA. In overleg met o.a. de AVS Fokkerij adviescommissie, het genetisch laboratorium van Haeringen en het departement Gezondheidszorg Paard van de faculteit diergeneeskunde te Utrecht heeft het bestuur een weloverwogen voorstel geformuleerd wat inmiddels is aangenomen op de Algemene Ledenvergadering van het AVs in mei 2010. Belangrijkste punten zijn het verplicht testen van alle veulens op CA tegelijkertijd met de ouderschapsbepaling en het publiceren op de AVS website van het CA dragerschap bij verstrekking van jaarlijkse deklicenties voor AVS dekhengsten. Merriehouders worden aangemoedigd om vrijwillig op CA te testen.

Voor zeer uitgebreide informatie over CA, artikelen in diverse media, voorbeeldvideo’s en ervaringen van fokkers van lijders en een lijst van ruim 2500, door de eigenaren vrijwillig gepubliceerde uitslagen van de CA status van hun paarden, ga naar www.cerebellar-abiotrophy.org

Referenties:

• Dr. W. Van Haeringen, CEO VHL Genetics, Wageningen
• Dr. R.A. van Nieuwstadt, specialist Inwendige Ziekten van het Paard (KNMvD)        
• Universitair Departement Gezondheidszorg Paard